ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ

ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ

12ನೇ ಶತಮಾನದ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಸಮಕಾಲೀನ ವಚನಕಾರರಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಶರಣೆ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ಕೂಡ ಒಬ್ಬರು.

ಮಾದರಸ ಹಾಗೂ ಮಾದಲಾಂಬಿಕೆ ದಂಪತಿಗಳ ಮಗಳಾದ ನಾಗಲಾಂಬಿಕೆ ಬಿಜಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಾಗೇವಾಡಿಯ ಇಂಗಳೇಶ್ವರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಸಹೋದರ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಉಜ್ವಲ ಬದುಕು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮನವರ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಾಗೂ ಧರ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಹೋರಾಡಿದ ತ್ಯಾಗಮಯಿ ಅಕ್ಕನಾಗಲಾಂಬಿಕೆಯವರ ಜೀವನ – ಹೋರಾಟ ಇಂದಿನ ಯುವ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ದಾರಿದೀಪವಾಗಿದೆ.

ಅನುಭವ ಮಂಟಪದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಶರಣರನ್ನು ಉಪಚಾರ ಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮನವರಿಗೆ ಅಕ್ಕನಾಗಲಾಂಬಿಕೆ, ನಾಗಾಯಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮನವರ ಗಂಡ ಶಿವದೇವ, ಮಗ ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀ ಸಮಾನತೆಯ ದನಿಯಾಗಿ, ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮನವರ ಪಾತ್ರ ಹಿರಿದಾಗಿತ್ತು‌.

ಕಲ್ಯಾಣದ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ತೋರುವ ಜೊತೆಗೆ ಸಮಕಾಲೀನ ಶರಣ ಬಳಗದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಯಾಣ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಚನಕಾರರ ಜೊತೆಯಾಗಿ ವಚನ ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ನೇತೃತ್ವವಹಿಸಿದ ಧೀರ ಮಹಿಳೆ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ.

ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮನವರಿಗೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಮೇಲೆ ಅಪಾರವಾದ ಪ್ರೀತಿ ಹಾಗೂ ಅಭಿಮಾನ ಇತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಸ್ತುತಿಪರವಾಗಿ ಅಧಿಕ ವಚನಗಳು ಬರೆದಿರುವುದು ಕಾಣಬಹುದು‌. ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮನವರು ರಚಿಸಿದ 15 ವಚನಗಳು ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. ‘ಬಸವಣ್ಣ ಪ್ರಿಯ ಚನ್ನಸಂಗಯ್ಯ‘ ಎಂಬ ವಚನಾಂಕಿತದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬಸವ ಸ್ತುತಿ, ಶರಣರ ಸ್ತುತಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಿಲುವು‌ ಹಾಗೂ ಸತ್ಯ ,ನಿಷ್ಠೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿ ಕುರಿತಾದ ಅಂಶಗಳು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತವೆ.

“ಬಸವಣ್ಣಾ, ನೀವು ಮರ್ತ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ನಿಂದಡೆ
ಭಕ್ತಿಯ ಬೆಳವಿಗೆ ದೆಸೆದೆಸೆಗಲ್ಲಾ ಪಸರಿಸಿತ್ತಲ್ಲಾ !
ಅಯ್ಯಾ, ಸ್ವರ್ಗ ಮರ್ತ್ಯ ಪಾತಾಳದೊಳಗೆಲ್ಲಾ
ನಿಮ್ಮ ಭಕ್ತಿಯ ಬೆಳವಿಗೆಯ ಘನವನಾರು ಬಲ್ಲರು ? ಅಣ್ಣಾ, ಶಶಿಧರನಟ್ಟಿದ ಮಣಿಹ ಪೂರೈಸಿತ್ತೆಂದು
ನೀವು ಲಿಂಗೈಕ್ಯವಾದೊಡೆ, ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ಭಕ್ತಿ ಹೋಯಿತ್ತಯ್ಯಾ. ನಿಮ್ಮೊಡನೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಮಹಾಗಣಂಗಳು ಹೋದರಣ್ಣಾ. ಮರ್ತ್ಯಲೋಕದ ಮಹಾಮನೆ ಶೂನ್ಯವಾಯಿತ್ತಲ್ಲಾ ಬಸವಣ್ಣಾ. ಎನ್ನನೊಯ್ಯದೆ ಹೋದೆಯಲ್ಲಾ ಪಂಚಪರುಷಮೂರ್ತಿ ಬಸವಣ್ಣಾ. ಬಸವಣ್ಣಪ್ರಿಯ ಚೆನ್ನಸಂಗಯ್ಯಂಗೆ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗವಾಗಿ ಹೋದೆಯ ಸಂಗನಬಸವಣ್ಣಾ?”

ಎನ್ನುವ ಈ ಮೇಲಿನ ವಚನವು,
ಬಸವಣ್ಣನವರು ಕಲ್ಯಾಣ ತೊರೆದು ಕೂಡಲಸಂಗಮದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗೈಕ್ಯರಾದ ನಂತರ ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ತನ್ನ ಹೃದಯ ಸ್ಪರ್ಶ ನುಡಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದು ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.

ಬಸವಣ್ಣ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರು ದೇವರ ನಾಮವಲ್ಲ, ಪೂಜಿಸುವ ದೇವರ ಮೂರ್ತಿಯೂ ಅಲ್ಲ. ಅಂಧಕೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ಸಮಾಜವನ್ನು ಜ್ಞಾನದ ಬೆಳಕು ಹರಿಸಿದ ಜ್ಞಾನ ದೀವಿಗೆ, ಸಮತ್ವ ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿಯೋ ಶ್ರಮಿಸಿದ ಮಹಾಗುರು ಬಸವಣ್ಣ. ವೃತ್ತಿ ಕಾಯಕವನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದು ಕಾಯಕಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಜದ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದು ಸಮಾನತೆ ಸಮಾಜ ರೂಪಿಸಿದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಿಂತಕ ಬಸವಣ್ಣ ಸ್ತ್ರೀ ಕುಲಕ್ಕೆ ಘನತೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟವರು.

ಅಗಮ್ಯ, ಅಗೋಚರ, ಅಪ್ರತಿಮ ಚೈತನ್ಯ ಶಕ್ತಿ ಬಸವಣ್ಣನ ಅಂತರಂಗ ತುಂಬಿತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣ ನೀವು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಜನ್ಮತಾಳಿದ ಬಳಿಕ ಭಕ್ತಿಯ ಬೆಳಕು ಎಲ್ಲಾ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೂ ಹರಿಯಿತು. ನಿಮ್ಮ ಕಾಯಕ ನಿಷ್ಠೆ, ನಡೆ – ನುಡಿ ಭಕ್ತಿ ಜಗದಗಲ ಪಸರಿಸಿದೆ, ಈ ಘನವಾದ ಭಕ್ತಿ ಯಾರು ಬಲ್ಲವರು ? ಎಂದು ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮ ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ.

ನೀವು ಜನಿಸಿ ಬಂದ ಈ ಜಗಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲವೂ ಪೂರೈಸಿತ್ತೆಂದು ಹೆಮ್ಮೆಪಟ್ಟೇವು, ಆದರೆ ನೀವು ಲಿಂಗೈಕ್ಯರಾಗಿ ಹೋದ ನಂತರ ನಿಮ್ಮ ಜೊತೆ ಭಕ್ತಿಯೂ ಹೋಯಿತ್ತಯ್ಯಾ , ನಿಮ್ಮ ಸಮಕಾಲೀನ 770ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಮಹಾ ಅಮರಗಣಗಳು ನಿಮ್ಮ ಜೊತೆಗೆ ಹೊರಟು ಹೋದರು ಎನ್ನುವ ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮ ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯ ಬಡವಾಗಿತ್ತು. ಜ್ಞಾನದ ನಂದಾದೀಪ ಆರಿತು, ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯ ಕತ್ತಲು ಆವರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ಒಡಲ ಸಂಕಟ ನಿವೇದನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
‘ಸಕಲ ಜೀವಾತ್ಮರಿಗೂ ಲೇಸು ಬಯಸುವ’ ಅರಿವಿನ ಮಹಾಮನೆ ನೀವು ಹೋದ ಮೇಲೆ ಶೂನ್ಯವಾಯ್ತು, ನೀವು ಕಲ್ಯಾಣ ತೊರೆದು ಹೋಗುವಾಗ ನನ್ನಗೇಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಹೋದೆಯಾ ಪಂಚಪುರುಷಮೂರ್ತಿ ಬಸವಣ್ಣಾ? ಎನ್ನುವ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮನವರ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ನೋವು, ಯಾತನೆ, ವಿರಹ, ಕಣ್ಣೀರು ಇದೆ, ಒಡಹುಟ್ಟಿದ ತಮ್ಮ ನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಅಕ್ಕ ನಾಗಲಾಂಬಿಕೆಯವರಿಗೆ ದುಃಖ ಉಕ್ಕುತ್ತದೆ‌.

ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ತನ್ನ ಬಹುತೇಕ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಗುಣಗಾನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಬಸವಣ್ಣನವರ ನಡೆ- ನುಡಿ, ಕಾಯಕ, ದಾಸೋಹ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಶರಣರ ಮನಸ್ಸು ನಿರ್ಮಲಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಅವಸ್ಥೆ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ವೈಚಾರಿಕ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಜ್ಞಾನದ ದೀವಿಗೆ ಹಚ್ಚಿದ ಬಸವಣ್ಣ ‘ಇವನಮ್ಮವ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ‘ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದಿದ್ದರು. ಕಲ್ಯಾಣದ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ವಚನಕಾರರ ಕಲರವ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ ಕುಲ, ಜಾತಿ, ಮತ ,ಪಂಥಗಳ ಸೂತಕ ಕಳೆದು ಮನುಷ್ಯತ್ವದ ದಾರಿ ತೋರಿದರು.

“ಎನ್ನ ತನ್ನೊಳಗೆ ಇಂಬಿಟ್ಟುಕೊಂಡಾತ ಬಸವಣ್ಣ
ನಿಜದ ನಿರವಯ ಬಾಗಿಲ ತೋರಿದಾತ ಬಸವಣ್ಣ
ಬಸವಣ್ಣಪ್ರಿಯ ಚೆನ್ನಸಂಗನ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ
ನಿಜನಿವಾಸಿಯಾಗಿ ಇರಿಸಿದ ಎನ್ನ ತಂದೆ ಸಂಗನ ಬಸವಣ್ಣ’

ಎಂದು ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ ಇನ್ನೊಂದು ವಚನದಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ; ಬಸವಣ್ಣನವರ ಅಗಾಧ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಕುರಿತು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮರ್ತ್ಯಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಬಂದ ಬಸವಣ್ಣನು ದೇವರ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗವಾಗಿ ಹೋದರು ಎಂದು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಯಾಣ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಶರಣರು ದಿಕ್ಕುಪಾಲಾದರು. ಕಲ್ಯಾಣ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಚನ್ನಬಸವಣ್ಮನವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಶರಣರು ಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು, ಶರಣರ ರಕ್ಷಣೆಯ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ, ಗಂಗಾಂಬಿಕೆ ಅವರು ಮುಖಂಡತ್ವ ವಹಿಸಿದರು. ಅವೈದಿಕ ಪ್ರತಿಪಾದಕರ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಡಿದೆದ್ದು ನಿಂತು ಶರಣರ ವಚನ ಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯ ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಗ ಚನ್ನಬಸವಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಮತ್ತಿತ್ತರ ಶರಣರ ಜೊತೆಗೆ ಉಳುವಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಶರಣರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಕನಾಗಮ್ಮ, ನುಲಿಯ ಚಂದಯ್ಯನವರು ತರೀಕೆರೆ ಹತ್ತಿರದ ಎಣ್ಣೆ ಹೊಳೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ, ಅಲ್ಲಿಯೇ ಅಕ್ಕ ನಾಗಮ್ಮ ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಲೀನವಾದರು.

– ಬಾಲಾಜಿ ಕುಂಬಾರ, ಚಟ್ನಾಳ
ಶಿಕ್ಷಕ, ಹವ್ಯಾಸಿ ಬರಹಗಾರ ಬೀದರ
ಮೋ : 9739756216